โบราณสถานภายในจังหวัดราชบุรีมีจำนวนมาก หลายยุคหลายสมัย ตั้งแต่สมัยวัฒนธรรมทวารวดีมาจนถึงปัจจุบัน ผู้จัดทำขอสรุปโบราณสถานที่สำคัญโดยย่อ เพื่อให้เห็นภาพโดยรวม ส่วนรายละเอียดของแต่ละแห่ง ผู้อ่านสามารถศึกษาเพิ่มเติมจากหนังสือต่างๆ หรือสถานที่จริงได้โดยตรง โบราณสถานของจังหวัดราชบุรี ที่สำคัญ ได้แก่
- โบราณสถานวัดโขลงสุวรรณคิรี (โบราณสถานหมายเลข 18) ตั้งอยู่กลางเมืองโบราณคูบัว อ.เมืองราชบุรี
- โบราณสถานจอมปราสาท ตั้งอยู่กลางเมืองโบราณโกสินารายณ์ ต.ท่าผา อ.บ้านโป่ง จ.ราชบุรี (ดูรายละเอียด)
- วัดมหาธาตุวรวิหาร อ.เมือง ราชบุรี โดยมีสิ่งสำคัญในวัดได้แก่ พระปรางค์ประธาน พระวิหารหลวง กำแพงแก้ว ราวบันไดรูปครุฑยุดนาค พระอุโบสถ พระมณฑป พระเจดีย์ (ดูรายละเอียด)
- เจดีย์หัก วัดเจติยาราม ต.เจดีย์หัก อ.เมืองราชบุรี
- เจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง วัดเพลง (ร้าง) ภายในเขตพื้นที่วัดมหาธาตุวรวิหาร อ.เมืองราชบุรี (ดูรายละเอียด)
- วิหารแกลบ วัดเขาเหลือ ต.หน้าเมือง อ.เมืองราชบุรี (ดูรายละเอียด)
- ปรางค์ วัดอรัญญิกาวาส ต.เจดีย์หัก อ.เมืองราชบุรี (ดูรายละเอียด)
- พระปรมาภิไธยย่อ จปร. ถ้ำระฆัง ตั้งอยู่ในพื้นที่ค่ายบุรฉัตร ต.เกาะพลับพลา อ.เมืองราชบุรี
- พระปรมาภิไธยย่อ จปร. เขาวังสะดึง ตั้งอยู่หลังวัดหนองหอย ต.เกาะพลับพลา อ.เมืองราชบุรี
- พระปรมาภิไธยย่อ จปร. ถ้ำสาริกา ตั้งอยู่หมู่ที่ 7 ต.ธรรมเสน อ.โพธาราม
- พระปรมาภิไธยย่อ จปร. ถ้ำจระเข้ ต.เกาะพลับพลา อ.เมืองราชบุรี (ปัจจุบันลบเลือนหายไปแล้ว)
- อาคารศาลากลางจังหวัดราชบุรี (เดิม) ต.หน้าเมือง อ.เมืองราชบุรี (ปัจจุบันคือ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ราชบุรี) (ดูภาพ ที่ตั้งและพิกัด)
- อาคารศาลแขวงราชบุรี ต.หน้าเมือง อ.เมืองราชบุรี
- อาคารสโมสรเสือป่า ต.หน้าเมือง อ.เมืองราชบุรี
- ฯ ล ฯ
*********************************************
ที่มาข้อมูล
คณะกรรมการอำนวยการโครงการจัดทำหนังสือ เรื่อง "วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์ และภูมิปัญญา". (2543). หนังสือวัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดราชบุรี. กรมศิลปากร : องค์การค้าของคุรุสภา. (หน้า 113-121) (ดูภาพหนังสือ)